フイブ・ホステの「近代建築の召命」（1918年）に関する考察：主要部分の抽出とモダニズムの歴史的文脈における位置付け

I. はじめに：ホイブ・ホステの「近代建築の使命」（1918年）とその文脈

フイブ・ホステの重要な論文「De roeping der moderne architectuur」（近代建築の召命）は、1918年6月に『デ・ステイル』誌第1巻第8号に掲載されました [31]。この出版の文脈は極めて重要です。『デ・ステイル』は1917年に設立されたオランダの先駆的なアヴァンギャルド運動であり、普遍的で抽象的な美学を提唱し、その原則を建築にも拡張していました。

ホステの論文の中心的な主張は、建築の本質、すなわち「空間を創造すること」（ruimten scheppen）は歴史を通じて不変であるものの、この空間創造に対する「理解」や「アプローチ」は、支配的な思想や状況に応じて絶えず変化してきたというものです [31]。彼は、彼の時代の特徴的な材料、特に鉄と鉄筋コンクリートが、建築が「真の空間芸術」としての可能性を最大限に引き出すための前例のない手段を提供すると主張しています [31]。

ホステのこのテキストは、近代建築の基礎的な声明であり、極めて重要な時期に発表されました。ホステの論文の重要性は、『デ・ステイル』創刊の年にあたる1918年という初期の出版時期に由来します。これは、過去を振り返る歴史的分析ではなく、主要なアヴァンギャルド運動の中から発せられた、同時代的で規範的な宣言でした。この論文の登場は、ホステを近代建築の初期の言説に直接貢献する理論家として位置づけ、その形成期において建築理論を『デ・ステイル』の広範な美的・哲学的目標と一致させる役割を果たしました。このことは、初期モダニズム建築思想が、主要な芸術的・哲学的文脈の中でどのように明確に表現されたかを理解するための、極めて重要な一次資料となっています。

II. ホステの「近代建築の使命」の主要部分の抽出と考察

ここでは、フイブ・ホステの論文「De roeping der moderne architectuur」から特に重要度の高い部分を原文のまま引用し、その日本語訳を付した上で、その内容を考察します。

1. 建築の不変の本質と可変的なアプローチ

原文引用:

“Aangezien bouwen beteekent ruimten scheppen, kan er met recht gezegd worden, dat het wezen der bouwkunst iets is dat in den loop der tijden niet aan veranderingen onderhevig is geweest…. Daarentegen heeft het inzicht dat men had van het ruimte-scheppen voortdurende wisselingen ondergaan al naar gelang der heerschende gedachten en der omstandigheden.” [31]

日本語訳:

「建築が空間を創造することを意味する以上、建築芸術の本質は時代の流れの中で変化しなかったものだと正しく言える。…しかし、空間創造に対する理解は、支配的な思想や状況に応じて絶えず変化してきた。」

考察:

ホステは、建築の普遍的な目的は「空間を創造すること」であると定義し、これが時代を超えて不変であると主張します。しかし、この空間創造への「理解」や「アプローチ」は、各時代の思想や状況によって変化してきたと指摘します。この二分法は、彼の歴史的分析の基礎を形成し、過去の建築様式がどのように空間と量塊（マッス）のどちらを優先してきたかを評価するための枠組みを提供します。これは、モダニズムが単なる様式的な変化ではなく、建築の根本的な目的への新しい「理解」に基づいているという彼の主張の出発点となります。

2. 近代材料の変革的役割

原文引用:

“De bouwstoffen die werkelijk eigen zijn aan onzen tijd, te weten het ijzer en het gewapend beton, geven ons de prachtigste hulpmiddelen waarover men tot dusver beschikte voor het overspannen van ruimten. Het ligt bijgevolg voor de hand dat onze architectuur door en door een echte ruimtekunst moet worden. Gezien dat deze materialen aan den eenen kant geen zijdelingschen druk uitoefenen, en aan den anderen kant zich het meest logisch vertikaal en horizontaal laten verwerken, blijkt het ook dat wij onze ruimten als zuivere massa’s zullen moeten veruiterlijken.” [31]

日本語訳:

「我々の時代に真に固有の建築材料、すなわち鉄と鉄筋コンクリートは、空間を架け渡すためにこれまで利用できた最も素晴らしい補助手段を我々に与える。したがって、我々の建築が真の空間芸術とならなければならないのは当然である。これらの材料が一方では横方向の圧力を及ぼさず、他方では最も論理的に垂直方向および水平方向に加工できることを考えると、我々は空間を純粋な量塊として外部化しなければならないことも明らかである。」

考察:

この部分は、ホステの論文の核心であり、モダニズム建築の技術的基盤を明確に示しています。彼は、鉄と鉄筋コンクリートが「横方向の圧力を及ぼさない」という特性と、「最も論理的に垂直方向および水平方向に加工できる」という特性を強調し、これが近代建築を「真の空間芸術」へと導く「必然性」であると主張します。これは、材料の特性が建築の形態と表現を決定するという、モダニズムの重要な原則である「材料決定論」の明確な表明です。この考え方は、装飾を排し、構造と機能性を重視するモダニズム建築の美学に直接つながります 。

3. 空間の「純粋な量塊」としての外部化と動的な相互作用

原文引用:

“wij willen niet slechts onze vlakken tot massa’s verwerken, maar wij zoeken zooveel mogelijk onze verschillende ruimten in afzonderlijke massa’s uit te spreken, zoodat zij zich duidelijk en beeldend afteekenen; zij zullen bijgevolg naast elkaar opgesteld worden en onderling door elkaar schuiven, beweging verwekkend en tevens immobiliteit; het drie-dimensioneele zal groote schaduwen doen ontstaan en daardoor het licht met meer helderheid laten spelen.” [31]

日本語訳:

「我々は単に平面を量塊として処理するだけでなく、可能な限り異なる空間を個別の、明確な量塊として表現し、それらが明確かつ彫刻的に際立つようにする。したがって、それらは互いに隣接し、相互に貫入し、動きと不動を生み出すように配置されるだろう。三次元性は大きな影を生み出し、それによって光の遊びをより鮮明にするだろう。」

考察:

ホステは、近代建築が単に「平面を量塊として処理する」ことを超え、個々の空間が外部に「個別の、明確な量塊」として表現されるべきだと主張します。これらの量塊は、静的な配置ではなく、「互いに隣接し、相互に貫入し、動きと不動を生み出す」ように動的に配置されるべきだという彼のビジョンは、モダニズム建築の重要な特徴である「ボリュームの強調」と「非対称な構成」を予見しています 。また、「大きな影」と「光の遊び」への言及は、光と影が建築の美的表現において重要な役割を果たすというモダニズムの美学を示唆しています。

4. 機械の比喩：手段としての純粋さ

原文引用:

“Een dergelijk gebouw zal even zuiver in elkaar zitten als een machine, hetgeen het groote voordeel oplevert, dat alle overtolligheden vervallen. Vergeten wij echter niet dat onze architectuurwerken geen machines mogen zijn; de machine bewonderen wij, gebruiken wij zooveel en zoogoed als het kan om een uitslag te verkrijgen, die zich op eersten oogopslag van het handwerk laat onderscheiden; de machine beschouwen wij als een prachtig middel en wij zouden ons volop vergissen indien wij ze als een doel gingen voorstellen.” [31]

日本語訳:

「そのような建物は、機械と同じくらい純粋に構成され、すべての余分なものがなくなるという大きな利点をもたらすだろう。しかし、我々の建築作品が機械であってはならないことを忘れてはならない。我々は機械を賞賛し、手作業とは一目で区別できる結果を得るために可能な限り利用する。我々は機械を素晴らしい手段と見なすべきであり、もしそれを目的として提示するならば、完全に誤解することになるだろう。」

考察:

この部分は、ホステの思想における最も重要なニュアンスの一つです。彼は、建物が機械のように「純粋」で「余分なものがない」状態になることを理想としながらも、建築作品が「機械であってはならない」と明確に警告しています。機械は「素晴らしい手段」であり、「目的」ではないという彼の主張は、ル・コルビュジエの有名な「住宅は住むための機械である」（1923年）という格言 [1, 2] に先行しつつも、それとは異なる、より深い哲学的立場を示しています。ホステは、単なる機能主義や実用主義を超えて、建築が美的かつ体験的な豊かさを達成すべきだと考えていたことがうかがえます。これは、技術的進歩を受け入れつつも、芸術としての建築の自律性を守ろうとする初期モダニズムの複雑な側面を浮き彫りにしています。

5. 都市計画への展望

原文引用:

“Iets waarin wij ons volop en in veel grootere mate dan het vroeger ooit gebeurde, zullen kunnen uitspreken, is het scheppen van open ruimten…. Onze burgerlijke besturen hebben het reeds zoover gebracht dat zij een complex van arbeiderswoningen niet meer aanzien als een groepeering van verschillende huizen, maar laten behandelen als een blok, d.i. iets dat van groote plastische werking kan zijn. Alles wijst er op dat wij dezen weg verder zullen bewandelen, en dat de wanden onzer toekomstige straten niet meer uit afzonderlijke woningen maar uit blokken zullen bestaan.” [31]

日本語訳:

「我々がこれまで以上に、そしてはるかに大きな規模で表現できるものの一つは、開放空間の創造である。…我々の自治体は、労働者住宅の複合体を個々の家屋の集まりとしてではなく、大きな塑像効果を持つ可能性のある『ブロック』として扱うようにしている。すべては、我々がこの道をさらに進み、将来の街路の壁が個別の住宅ではなくブロックで構成されることを示している。」

考察:

ホステは、近代建築の原則を個々の建物から都市スケールへと拡張しています。彼は、都市計画における「開放空間」の創造の重要性を強調し、労働者住宅を「ブロック」として扱うという当時の傾向を指摘しています。この「ブロック」概念は、「大きな塑像効果」を持つ可能性を秘めていると述べ、将来の街路が個別の住宅ではなく、統一されたブロックで構成されるというビジョンを描いています。この都市計画に対する先進的な視点は、後のCIAM（国際近代建築会議）やル・コルビュジエの「輝ける都市」のような、大規模で合理化されたモダニズム都市計画の野心を直接的に予期するものです [3, 4, 5, 1, 2]。これは、ホステが単なる建築家ではなく、都市全体を再構築する可能性を認識していたことを示しています。

III. モダニズムの歴史におけるホステの位置付け

ホイブ・ホステの「近代建築の使命」（1918年）は、先行レポートで考察したモダニズムの広範な歴史の中で、建築分野における重要な理論的先駆者として位置付けられます。

1. 時系列における位置付け

• 先行する概念的・芸術的発展:
  • 「モダニズム」という言葉自体の最古の使用は1737年のジョナサン・スウィフト*に遡りますが、これは特定の芸術運動を指すものではありません [6, 7]。
  • 芸術における「モダニティ」（modernité）の概念は、シャルル・ボードレールが1863年の「現代生活の画家」で明確に定義しており、ホステの論文に先行する重要な思想的基盤です [8, 9]。
  • 建築分野では、オットー・ワグナーが1895年に執筆し1896年に出版された『近代建築（Moderne Architektur）』で、「モダン」な様式と新技術の採用を提唱しており、ホステの論文に先行する建築における「モダン」の意識的な使用例です [10, 11, 12, 5, 13]。
  • 工業化と新技術（鉄、鉄筋コンクリート、板ガラス）の進展は19世紀半ばから見られ、ジョセフ・パクストンのクリスタル・パレス（1851年）などがその可能性を示していました 。
• ホステの論文（1918年）の時期:
  • ホステの論文は、第一次世界大戦中（1914-1918年）の終盤に発表されました。この戦争は、西洋社会の基盤に対する信頼を揺るがし、モダニズムの断片化と幻滅の感覚を強める触媒となりました [14, 15, 16, 3, 17, 18]。
  • 彼の論文は、デ・ステイル運動が1917年に設立された直後に発表されており [31]、この運動が提唱する厳格な幾何学と普遍的な美学の原則と密接に結びついています [19]。
• 後続する主要なモダニズムの展開:
  • ホステの論文は、文学における「ハイ・モダニズム」の頂点とされる1922年（ジェイムズ・ジョイスの『ユリシーズ』やT.S.エリオットの『荒地』の出版） [15, 20, 21, 22, 23] に先行します。
  • ル・コルビュジエの『建築をめざして』（1923年） [1, 2] やヴァルター・グロピウスの『国際建築』（1925年） [24, 25] といった、モダニズム建築の主要なマニフェストや理論書に先行しています。
  • 「モダニスト詩」という言葉をタイトルに用いた最初の本格的な批評研究とされるロバート・グレイヴスとローラ・ライディングの『モダニスト詩概観』（1927年） [20, 26, 4, 27] や、モダニズム建築の主要な潮流を「インターナショナル・スタイル」と命名・定義したヘンリー＝ラッセル・ヒッチコックとフィリップ・ジョンソンの『インターナショナル・スタイル：1922年以降の建築』（1932年） [28, 29, 30] よりも早い時期に書かれています。

2. 思想的・概念的整合性

ホステの論文は、モダニズムの核となる多くの原則と驚くほど高い整合性を示しています。

• 伝統からの断絶と新しい表現の探求: ホステが歴史的建築様式を批判し、近代材料がもたらす新しい可能性を強調する姿勢は、モダニズムが伝統的な規範からの「意識的かつ根本的な離反」を特徴とするという定義と完全に一致します [15, 17, 18, 28]。
• 機能性と合理性への重視: 建築の目的を「空間創造」とし、材料の論理的な使用を提唱する彼の主張は、モダニズム建築の「機能性」と「合理性」への強いコミットメントを反映しています 。
• 新材料の受容: 鉄と鉄筋コンクリートを「我々の時代の真に特徴的な材料」として称賛し、それらが建築の新しい表現を可能にするとする彼の見解は、グロピウスやル・コルビュジエといった他のモダニズム建築家たちと共通しています。彼らもまた、これらの材料を近代建築の基礎として擁護しました 。
• 空間と量塊の概念: ホステの「真の空間芸術」への呼びかけと、空間を「純粋な量塊」として外部化するというビジョンは、インターナショナル・スタイルが強調する「量塊よりもヴォリューム」という原則と深く共鳴します 。
• 都市計画への拡張: 個々の建物だけでなく、都市全体を統一された「ブロック」として捉え、その「塑像効果」を追求するという彼の都市計画への視点は、CIAMなどのモダニズム運動が推進した大規模な都市計画の先駆けと言えます [3, 4, 5, 1, 2]。
• 機械の比喩のニュアンス: ホステの「建築作品は機械であってはならない」という警告は、ル・コルビュジエの「住むための機械」というより直接的な比喩に先行しつつも、モダニズムの機能主義的側面に対するより洗練された哲学的視点を提供しています。彼は機械の効率性を手段として評価し、芸術的・体験的品質を究極の目標として位置付けており、これはモダニズムの多様な解釈を豊かにするものです。

3. 結論：ホステの遺産

ホイブ・ホステの「近代建築の使命」は、建築モダニズムの形成期における極めて重要な理論的貢献です。1918年という早い時期に、デ・ステイルという主要なアヴァンギャルド運動の文脈で発表されたこの論文は、新しい材料の可能性、空間の概念化、そして都市計画への先進的なアプローチを通じて、近代建築の核となる原則の多くを明確に提示しました。

彼の著作は、その後のル・コルビュジエやグロピウスといった巨匠たちのより広く知られたマニフェストや、ヒッチコックとジョンソンによる「インターナショナル・スタイル」の正式な成文化に先行しており、モダニズムが単一の起源から生まれたのではなく、ヨーロッパ各地で同時多発的に、そして相互に影響し合いながら発展したことを示唆しています。ホステは、この知的発酵の重要な声の一つであり、彼の作品は、モダニズム建築がその後の数十年間で世界中で採用されることになる普遍的な魅力と、その根底にある深い哲学的・技術的基盤を理解するための貴重な洞察を提供しています。

Analyse van Huib Hoste’s « De roeping der moderne architectuur » (1918): Positionering binnen de historische context van het Modernisme

I. Inleiding: Huib Hoste’s « De roeping der moderne architectuur » (1918) en zijn context

Huib Hoste’s belangrijke essay, « De roeping der moderne architectuur », werd gepubliceerd in juni 1918 in het eerste deel, nummer 8, van het tijdschrift De Stijl.¹ De context van deze publicatie is van cruciaal belang.

De Stijl, een baanbrekende Nederlandse avant-garde beweging opgericht in 1917, pleitte voor een universele en abstracte esthetiek, en breidde haar principes uit naar de architectuur.

Het centrale argument van Hoste’s essay is dat, hoewel de essentie van architectuur, namelijk « ruimten scheppen », door de geschiedenis heen constant is gebleven, de « inzichten » of « benaderingen » van deze ruimtecreatie voortdurend zijn geëvolueerd, afhankelijk van de heersende ideeën en omstandigheden.¹ Hij stelt dat de karakteristieke materialen van zijn tijd, met name ijzer en gewapend beton, ongekende middelen bieden voor architectuur om haar potentieel als « ware ruimtekunst » volledig te realiseren.¹

Deze tekst van Hoste is een fundamentele verklaring van de moderne architectuur, gepubliceerd op een cruciaal moment. Het belang van Hoste’s essay vloeit voort uit de vroege publicatiedatum in 1918, hetzelfde jaar waarin De Stijl werd opgericht. Het was geen retrospectieve historische analyse, maar een eigentijdse en normatieve proclamatie, afkomstig uit het hart van een belangrijke avant-garde beweging. Het verschijnen van dit essay positioneert Hoste als een theoreticus die direct bijdroeg aan het ontluikende moderne architectuurdiscours, en speelde een rol in het afstemmen van de architectuurtheorie op de bredere esthetische en filosofische doelen van De Stijl tijdens haar vormingsperiode. Dit maakt het een cruciale primaire bron voor het begrijpen hoe het vroege Modernistische architectuurdenken werd gearticuleerd binnen belangrijke artistieke en filosofische contexten.

II. Extractie en analyse van sleutelpassages uit Hoste’s « De roeping der moderne architectuur »

Hier zullen we bijzonder belangrijke passages uit Huib Hoste’s essay « De roeping der moderne architectuur » in hun originele Nederlandse tekst citeren, gevolgd door hun Nederlandse vertaling, en vervolgens hun inhoud analyseren.

1. De onveranderlijke essentie van architectuur en variabele benaderingen

Originele tekst:

“Aangezien bouwen beteekent ruimten scheppen, kan er met recht gezegd worden, dat het wezen der bouwkunst iets is dat in den loop der tijden niet aan veranderingen onderhevig is geweest…. Daarentegen heeft het inzicht dat men had van het ruimte-scheppen voortdurende wisselingen ondergaan al naar gelang der heerschende gedachten en der omstandigheden.” 1

Nederlandse vertaling:

« Aangezien bouwen betekent ruimten scheppen, kan er met recht gezegd worden, dat het wezen der bouwkunst iets is dat in de loop der tijden niet aan veranderingen onderhevig is geweest. …Daarentegen heeft het inzicht dat men had van het ruimte-scheppen voortdurende wisselingen ondergaan al naar gelang der heersende gedachten en der omstandigheden. »

Analyse:

Hoste definieert het universele doel van architectuur als « ruimten scheppen », en stelt dat dit door de eeuwen heen onveranderlijk is gebleven. Hij wijst er echter op dat het « inzicht » of de « benadering » van deze ruimtecreatie is gevarieerd, afhankelijk van de heersende ideeën en omstandigheden van elke periode. Deze dichotomie vormt de basis van zijn historische analyse en biedt een kader voor het evalueren hoe vroegere bouwstijlen prioriteit gaven aan ruimte of massa. Het is het startpunt voor zijn argument dat het modernisme niet slechts een stilistische verandering is, maar gebaseerd is op een nieuw « inzicht » in het fundamentele doel van architectuur.

2. De transformerende rol van moderne materialen

Originele tekst:

“De bouwstoffen die werkelijk eigen zijn aan onzen tijd, te weten het ijzer en het gewapend beton, geven ons de prachtigste hulpmiddelen waarover men tot…source dat deze materialen aan den eenen kant geen zijdelingschen druk uitoefenen, en aan den anderen kant zich het meest logisch vertikaal en horizontaal laten verwerken, blijkt het ook dat wij onze ruimten als zuivere massa’s zullen moeten veruiterlijken.” 1

Nederlandse vertaling:

« De bouwstoffen die werkelijk eigen zijn aan onze tijd, te weten het ijzer en het gewapend beton, geven ons de prachtigste hulpmiddelen waarover men tot dusver beschikte voor het overspannen van ruimten. Het ligt bijgevolg voor de hand dat onze architectuur door en door een echte ruimtekunst moet worden. Gezien dat deze materialen aan de ene kant geen zijdelingse druk uitoefenen, en aan de andere kant zich het meest logisch verticaal en horizontaal laten verwerken, blijkt het ook dat wij onze ruimten als zuivere massa’s zullen moeten veruiterlijken. »

Analyse:

Dit fragment vormt de kern van Hoste’s essay en articuleert duidelijk de technologische basis van de Modernistische architectuur. Hij benadrukt de innovatieve eigenschappen van ijzer en gewapend beton – hun vermogen om « geen zijdelingse druk uit te oefenen » en om « het meest logisch verticaal en horizontaal te worden verwerkt » – als een « noodzaak » die de moderne architectuur ertoe aanzet een « ware ruimtekunst » te worden. Dit is een duidelijke verklaring van het « materialen-determinisme », een sleutelprincipe van het modernisme waarbij de eigenschappen van materialen de architectonische vorm en expressie dicteren. Dit idee sluit direct aan bij de esthetiek van de Modernistische architectuur, die ornamentatie afwijst en de nadruk legt op structuur en functionaliteit.

3. Het externaliseren van ruimte als « zuivere massa’s » en dynamische interactie

Originele tekst:

“wij willen niet slechts onze vlakken tot massa’s verwerken, maar wij zoeken zooveel mogelijk onze verschillende ruimten in afzonderlijke massa’s uit te spreken, zoodat zij zich duidelijk en beeldend afteekenen; zij zullen bijgevolg naast elkaar opgesteld worden en onderling door elkaar schuiven, beweging verwekkend en tevens immobiliteit; het drie-dimensioneele zal groote schaduwen doen ontstaan en daardoor het licht met meer helderheid laten spelen.” 1

Nederlandse vertaling:

« wij willen niet slechts onze vlakken tot massa’s verwerken, maar wij zoeken zoveel mogelijk onze verschillende ruimten in afzonderlijke massa’s uit te spreken, zodat zij zich duidelijk en beeldend aftekenen; zij zullen bijgevolg naast elkaar opgesteld worden en onderling door elkaar schuiven, beweging verwekkend en tevens immobiliteit; het driedimensionale zal grote schaduwen doen ontstaan en daardoor het licht met meer helderheid laten spelen. »

Analyse:

Hoste stelt dat de moderne architectuur verder moet gaan dan louter « vlakken tot massa’s verwerken » om individuele ruimten extern als « afzonderlijke, duidelijke massa’s » uit te drukken. Zijn visie op deze massa’s die dynamisch worden gerangschikt – « naast elkaar opgesteld worden en onderling door elkaar schuiven, beweging verwekkend en tevens immobiliteit » – anticipeert op belangrijke kenmerken van de Modernistische architectuur, zoals de « nadruk op volume » en « asymmetrische composities ». De verwijzing naar « grote schaduwen » en het « spel van licht » suggereert ook een Modernistische esthetiek waarbij licht en schaduw een cruciale rol spelen in de architectonische expressie.

4. De machine-metafoor: puurheid als middel

Originele tekst:

“Een dergelijk gebouw zal even zuiver in elkaar zitten als een machine, hetgeen het groote voordeel oplevert, dat alle overtolligheden vervallen. Vergeten wij echter niet dat onze architectuurwerken geen machines mogen zijn; de machine bewonderen wij, gebruiken wij zooveel en zoogoed als het kan om een uitslag te verkrijgen, die zich op eersten oogopslag van het handwerk laat onderscheiden; de machine beschouwen wij als een prachtig middel en wij zouden ons volop vergissen indien wij ze als een doel gingen voorstellen.” 1

Nederlandse vertaling:

« Een dergelijk gebouw zal even zuiver in elkaar zitten als een machine, hetgeen het grote voordeel oplevert, dat alle overtolligheden vervallen. Vergeten wij echter niet dat onze architectuurwerken geen machines mogen zijn; de machine bewonderen wij, gebruiken wij zoveel en zo goed als het kan om een uitslag te verkrijgen, die zich op het eerste oogopslag van het handwerk laat onderscheiden; de machine beschouwen wij als een prachtig middel en wij zouden ons volop vergissen indien wij ze als een doel gingen voorstellen. »

Analyse:

Dit fragment onthult een van de belangrijkste nuances in Hoste’s denken. Hoewel hij gebouwen idealise als « even zuiver » en « zonder overtolligheden » als een machine, waarschuwt hij expliciet dat architectonische werken « geen machines mogen zijn ». Zijn argument dat de machine een « prachtig middel » is en geen « doel » 1 gaat vooraf aan Le Corbusier’s beroemde maxime « een huis is een machine om in te wonen » (1923) 2 en biedt tegelijkertijd een onderscheidend en dieper filosofisch standpunt. Het suggereert dat Hoste architectuur zag als iets dat esthetische en ervaringsgerichte rijkdom moest bereiken, voorbij louter functionalisme of pragmatisme. Dit belicht een complex aspect van het vroege modernisme dat, hoewel het technologische vooruitgang omarmde, de autonomie van architectuur als kunst wilde behouden.

5. De visie op stedenbouw

Originele tekst:

“Iets waarin wij ons volop en in veel grootere mate dan het vroeger ooit gebeurde, zullen kunnen uitspreken, is het scheppen van open ruimten…. Onze burgerlijke besturen hebben het reeds zoover gebracht dat zij een complex van arbeiderswoningen niet meer aanzien als een groepeering van verschillende huizen, maar laten behandelen als een blok, d.i. iets dat van groote plastische werking kan zijn. Alles wijst er op dat wij dezen weg verder zullen bewandelen, en dat de wanden onzer toekomstige straten niet meer uit afzonderlijke woningen maar uit blokken zullen bestaan.” 1

Nederlandse vertaling:

« Iets waarin wij ons volop en in veel grotere mate dan het vroeger ooit gebeurde, zullen kunnen uitspreken, is het scheppen van open ruimten. …Onze burgerlijke besturen hebben het reeds zover gebracht dat zij een complex van arbeiderswoningen niet meer aanzien als een groepering van verschillende huizen, maar laten behandelen als een blok, d.i. iets dat van grote plastische werking kan zijn. Alles wijst erop dat wij deze weg verder zullen bewandelen, en dat de wanden onzer toekomstige straten niet meer uit afzonderlijke woningen maar uit blokken zullen bestaan. »

Analyse:

Hoste breidt de principes van de moderne architectuur uit van individuele gebouwen naar de stedelijke schaal. Hij benadrukt het belang van het creëren van « open ruimten » in de stedenbouw en merkt de hedendaagse trend op om complexen van arbeiderswoningen als « blokken » te behandelen in plaats van individuele huizen. Dit « blok »-concept wordt beschreven als iets dat het potentieel heeft voor een « grote plastische werking », en hij voorziet een toekomst waarin straatwanden zullen bestaan uit uniforme blokken in plaats van afzonderlijke woningen. Deze vooruitstrevende visie op stedenbouw anticipeert direct op de ambities van grootschalige Modernistische stedenbouw, zoals die werden gepromoot door het CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne) en belichaamd door utopische voorstellen zoals Le Corbusier’s « Ville Radieuse ».4 Dit toont aan dat Hoste zichzelf niet alleen als architect zag, maar ook als iemand die het potentieel erkende om hele steden te hervormen.

III. Positionering van Hoste in de geschiedenis van het Modernisme

Huib Hoste’s « De roeping der moderne architectuur » (1918) positioneert zich als een cruciale theoretische voorloper op het gebied van architectuur binnen de bredere geschiedenis van het Modernisme, zoals geanalyseerd in het voorgaande rapport.

1. Chronologische positionering

• Voorafgaande conceptuele en artistieke ontwikkelingen:
  • Het vroegste gebruik van het woord « modernisme » zelf dateert van Jonathan Swift in 1737, hoewel dit niet verwees naar een specifieke kunstbeweging.⁵
  • Het concept van « moderniteit » (modernité) in de kunst werd duidelijk gedefinieerd door Charles Baudelaire in « Le Peintre de la vie moderne » in 1863 ⁸, wat een belangrijke intellectuele basis vormde die voorafging aan Hoste’s essay.
  • Op architectuurgebied pleitte Otto Wagner in zijn invloedrijke werk Moderne Architektur (Moderne Architectuur), geschreven in 1895 en gepubliceerd in 1896, voor een « moderne » stijl en de adoptie van nieuwe technologieën, wat een eerder voorbeeld is van bewust gebruik van « modern » in de architectuur.
  • De vooruitgang in industrialisatie en nieuwe technologieën (ijzer, gewapend beton, vlakglas) was al vanaf het midden van de 19e eeuw zichtbaar, met structuren zoals Joseph Paxton’s Crystal Palace (1851) die hun potentieel demonstreerden.
• Periode van Hoste’s essay (1918):
  • Hoste’s essay werd gepubliceerd tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), een conflict dat het vertrouwen in de fundamenten van de westerse samenleving diep schokte en diende als katalysator voor het gevoel van fragmentatie en desillusie dat het modernisme kenmerkte.
  • Zijn essay werd kort na de oprichting van de De Stijl-beweging in 1917 gepubliceerd ¹, en sluit nauw aan bij de principes van strikte geometrie en universele esthetiek die door deze beweging werden bepleit.⁹
• Latere belangrijke Modernistische ontwikkelingen:
  • Hoste’s essay gaat vooraf aan het hoogtepunt van het literaire « Hoog Modernisme » in 1922 (de publicatie van James Joyce’s Ulysses en T.S. Eliot’s The Waste Land).¹⁰
  • Het gaat vooraf aan belangrijke Modernistische architectuurmanifesten en theoretische werken zoals Le Corbusier’s Vers une architecture (1923) ¹⁶ en Walter Gropius’s Internationale Architektur (1925) .
  • Het werd eerder geschreven dan A Survey of Modernist Poetry (1927) van Robert Graves en Laura Riding, beschouwd als de eerste belangrijke volledige kritische studie die de term « modernistische poëzie » in de titel gebruikte , en The International Style: Architecture Since 1922 (1932) van Henry-Russell Hitchcock en Philip Johnson, dat de belangrijkste stroming van de Modernistische architectuur benoemde en definieerde als de « Internationale Stijl ».

2. Ideologische en conceptuele consistentie

Hoste’s essay vertoont een opmerkelijke consistentie met veel kernprincipes van het Modernisme.

• Breuk met traditie en zoektocht naar nieuwe uitdrukkingsvormen: Hoste’s kritiek op historische bouwstijlen en zijn nadruk op de nieuwe mogelijkheden die moderne materialen bieden, sluiten perfect aan bij de definitie van het modernisme als een « bewuste en radicale breuk » met traditionele normen.
• Nadruk op functionaliteit en rationaliteit: Zijn bewering van het doel van architectuur als « ruimteschepping » en zijn pleidooi voor het logische gebruik van materialen weerspiegelen de sterke toewijding van het modernisme aan « functionaliteit » en « rationaliteit » in de architectuur.
• Omarming van nieuwe materialen: Zijn lof voor ijzer en gewapend beton als « werkelijk eigen materialen van onze tijd » en zijn opvatting dat ze nieuwe architectonische uitdrukkingen mogelijk maken, worden gedeeld door andere belangrijke Modernistische architecten zoals Gropius en Le Corbusier. Ook zij bepleitten deze materialen als de basis van de nieuwe architectuur.
• Concepten van ruimte en massa: Hoste’s oproep tot een « ware ruimtekunst » en zijn visie op het externaliseren van ruimten als « zuivere massa’s » resoneren diep met het principe van « volume boven massa » dat door de Internationale Stijl wordt benadrukt.
• Uitbreiding naar stedenbouw: Zijn visie op stedenbouw, die niet alleen individuele gebouwen, maar ook de hele stad als uniforme « blokken » met een « plastisch effect » beschouwt, kan worden gezien als een voorloper van de grootschalige stadsplannen die door Modernistische bewegingen zoals het CIAM werden gepromoot.⁴
• Nuance van de machine-metafoor: Hoste’s waarschuwing dat « architectonische werken geen machines mogen zijn » ¹ gaat vooraf aan Le Corbusier’s directere metafoor van « een machine om in te wonen » ², terwijl het een verfijnder filosofisch perspectief biedt op het functionalistische aspect van het modernisme. Hij waardeert de efficiëntie van de machine als een middel, waarbij esthetische en ervaringsgerichte kwaliteiten als het uiteindelijke doel worden gepositioneerd, wat het diverse Modernistische discours verrijkt.

3. Conclusie: Hoste’s nalatenschap

Huib Hoste’s « De roeping der moderne architectuur » is een theoretische bijdrage van het grootste belang aan de vormingsperiode van het architectonische modernisme. Dit essay, reeds in 1918 gepubliceerd, binnen de context van de belangrijke avant-garde beweging De Stijl, articuleerde vele kernprincipes van de moderne architectuur door zijn verkenning van het potentieel van nieuwe materialen, de conceptualisering van ruimte en een vooruitstrevende benadering van stedenbouw.

Zijn werk gaat vooraf aan de meer algemeen bekende manifesten van figuren als Le Corbusier en Gropius, evenals aan de formele codificatie van de « Internationale Stijl » door Hitchcock en Johnson, wat suggereert dat het modernisme niet uit één enkele bron is voortgekomen, maar eerder gelijktijdig en onderling afhankelijk in heel Europa is geëvolueerd. Hoste was een van de sleutelstemmen in deze intellectuele gisting, en zijn werk biedt waardevolle inzichten in het begrijpen van de universele aantrekkingskracht en de diepgaande filosofische en technologische grondslagen die hebben geleid tot de wereldwijde adoptie van de Modernistische architectuur in de decennia die volgden.

Analyse de « De roeping der moderne architectuur » (1918) de Huib Hoste : Positionnement dans le contexte historique du Modernisme

I. Introduction : « La vocation de l’architecture moderne » (1918) de Huib Hoste et son contexte

L’important essai de Huib Hoste, « De roeping der moderne architectuur » (La vocation de l’architecture moderne), a été publié en juin 1918 dans le premier volume, numéro 8, de la revue De Stijl.¹ Le contexte de cette publication est d’une importance capitale.

De Stijl, un mouvement d’avant-garde néerlandais pionnier fondé en 1917, prônait une esthétique universelle et abstraite, étendant ses principes à l’architecture.

L’argument central de l’essai de Hoste est que si l’essence de l’architecture, à savoir « la création d’espaces » (ruimten scheppen), est restée constante tout au long de l’histoire, la « compréhension » ou l’« approche » de cette création d’espaces a constamment évolué en fonction des idées et des circonstances dominantes.¹ Il soutient que les matériaux caractéristiques de son époque, en particulier le fer et le béton armé, offrent des moyens sans précédent pour que l’architecture réalise pleinement son potentiel en tant que « véritable art de l’espace ».¹

Ce texte de Hoste est une déclaration fondamentale de l’architecture moderne, publiée à un moment crucial. L’importance de l’essai de Hoste réside dans sa publication précoce en 1918, l’année même de la fondation de De Stijl. Il ne s’agissait pas d’une analyse historique rétrospective, mais d’une proclamation contemporaine et normative émanant du cœur d’un mouvement d’avant-garde majeur. L’apparition de cet essai positionne Hoste comme un théoricien contribuant directement au discours architectural moderne naissant, jouant un rôle dans l’alignement de la théorie architecturale avec les objectifs esthétiques et philosophiques plus larges de De Stijl pendant sa période de formation. Cela en fait une source primaire cruciale pour comprendre comment la pensée architecturale moderniste précoce s’est articulée au sein de contextes artistiques et philosophiques majeurs.

II. Extraction et analyse des passages clés de « La vocation de l’architecture moderne » de Hoste

Nous allons maintenant citer les passages les plus importants de l’essai de Huib Hoste, « De roeping der moderne architectuur », dans leur langue originale, suivis de leur traduction française, puis analyser leur contenu.

1. L’essence immuable de l’architecture et les approches variables

Citation originale :

“Aangezien bouwen beteekent ruimten scheppen, kan er met recht gezegd worden, dat het wezen der bouwkunst iets is dat in den loop der tijden niet aan veranderingen onderhevig is geweest…. Daarentegen heeft het inzicht dat men had van het ruimte-scheppen voortdurende wisselingen ondergaan al naar gelang der heerschende gedachten en der omstandigheden.” 1

Traduction française :

« Puisque construire signifie créer des espaces, on peut dire à juste titre que l’essence de l’architecture est quelque chose qui n’a pas été sujet à des changements au cours du temps. …En revanche, la conception que l’on avait de la création d’espace a subi des changements constants selon les idées dominantes et les circonstances. »

Analyse :

Hoste définit le but universel de l’architecture comme la « création d’espaces », affirmant que cela reste immuable à travers les âges. Cependant, il souligne que la « compréhension » ou l’« approche » de cette création d’espaces a varié en fonction des idées et des circonstances dominantes de chaque époque. Cette dichotomie constitue la base de son analyse historique, fournissant un cadre pour évaluer comment les styles architecturaux passés ont privilégié l’espace ou la masse. C’est le point de départ de son argument selon lequel le modernisme n’est pas seulement un changement stylistique, mais une nouvelle « compréhension » du but fondamental de l’architecture.

2. Le rôle transformateur des matériaux modernes

Citation originale :

“De bouwstoffen die werkelijk eigen zijn aan onzen tijd, te weten het ijzer en het…source architectuur door en door een echte ruimtekunst moet worden. Gezien dat deze materialen aan den eenen kant geen zijdelingschen druk uitoefenen, en aan den anderen kant zich het meest logisch vertikaal en horizontaal laten verwerken, blijkt het ook dat wij onze ruimten als zuivere massa’s zullen moeten veruiterlijken.” 1

Traduction française :

« Les matériaux de construction qui sont véritablement propres à notre époque, à savoir le fer et le béton armé, nous offrent les plus magnifiques outils dont on disposait jusqu’à présent pour couvrir des espaces. Par conséquent, il est évident que notre architecture doit devenir un véritable art de l’espace. Étant donné que ces matériaux, d’une part, n’exercent aucune pression latérale, et d’autre part, se laissent travailler le plus logiquement verticalement et horizontalement, il apparaît également que nous devrons extérioriser nos espaces comme des masses pures. »

Analyse :

Ce passage est au cœur de l’essai de Hoste et articule clairement la base technologique de l’architecture moderniste. Il met en évidence les propriétés innovantes du fer et du béton armé – leur capacité à « n’exercer aucune pression latérale » et à être « travaillés le plus logiquement verticalement et horizontalement » – comme une « nécessité » qui pousse l’architecture moderne à devenir un « véritable art de l’espace ». Cela représente une déclaration claire du « déterminisme des matériaux », un principe clé du modernisme où les propriétés des matériaux dictent la forme et l’expression architecturales. Cette idée est directement liée à l’esthétique de l’architecture moderniste, qui rejette l’ornementation et met l’accent sur la structure et la fonctionnalité.

3. L’extériorisation de l’espace en tant que « masses pures » et interaction dynamique

Citation originale :

“wij willen niet slechts onze vlakken tot massa’s verwerken, maar wij zoeken zooveel mogelijk onze verschillende ruimten in afzonderlijke massa’s uit te spreken, zoodat zij zich duidelijk en beeldend afteekenen; zij zullen bijgevolg naast elkaar opgesteld worden en onderling door elkaar schuiven, beweging verwekkend en tevens immobiliteit; het drie-dimensioneele zal groote schaduwen doen ontstaan en daardoor het licht met meer helderheid laten spelen.” 1

Traduction française :

« nous ne voulons pas seulement transformer nos surfaces en masses, mais nous cherchons autant que possible à exprimer nos différents espaces en masses distinctes, afin qu’ils se dessinent clairement et visuellement ; ils seront par conséquent juxtaposés et se glisseront les uns dans les autres, générant mouvement et en même temps immobilité ; le tridimensionnel fera naître de grandes ombres et permettra ainsi à la lumière de jouer avec plus de clarté. »

Analyse :

Hoste soutient que l’architecture moderne doit aller au-delà de la simple « transformation des surfaces en masses » pour exprimer les espaces individuels comme des « masses distinctes et claires » à l’extérieur. Sa vision de ces masses étant disposées dynamiquement – « juxtaposées et se glissant les unes dans les autres, générant mouvement et en même temps immobilité » – anticipe les caractéristiques clés de l’architecture moderniste telles que l’« emphase sur le volume » et les « compositions asymétriques ». La référence aux « grandes ombres » et au « jeu de lumière » suggère également une esthétique moderniste où la lumière et l’ombre jouent un rôle crucial dans l’expression architecturale.

4. La métaphore de la machine : la pureté comme moyen

Citation originale :

“Een dergelijk gebouw zal even zuiver in elkaar zitten als een machine, hetgeen het groote voordeel oplevert, dat alle overtolligheden vervallen. Vergeten wij echter niet dat onze architectuurwerken geen machines mogen zijn; de machine bewonderen wij, gebruiken wij zooveel en zoogoed als het kan om een uitslag te verkrijgen, die zich op eersten oogopslag van het handwerk laat onderscheiden; de machine beschouwen wij als een prachtig middel en wij zouden ons volop vergissen indien wij ze als een doel gingen voorstellen.” 1

Traduction française :

« Un tel bâtiment sera aussi pur dans sa conception qu’une machine, ce qui offre le grand avantage que toutes les superfluités disparaissent. N’oublions cependant pas que nos œuvres architecturales ne doivent pas être des machines ; nous admirons la machine, nous l’utilisons autant et aussi bien que possible pour obtenir un résultat qui se distingue au premier coup d’œil du travail manuel ; nous considérons la machine comme un magnifique moyen et nous nous tromperions grandement si nous la présentions comme une fin. »

Analyse :

Ce passage révèle l’une des nuances les plus importantes de la pensée de Hoste. Alors qu’il idéalise les bâtiments comme étant « aussi purs » et « sans superfluités » qu’une machine, il met explicitement en garde contre le fait que les œuvres architecturales « ne doivent pas être des machines ». Son argument selon lequel la machine est un « magnifique moyen » et non une « fin » précède la célèbre maxime de Le Corbusier « la maison est une machine à habiter » (1923) tout en offrant une position philosophique distincte et plus profonde. Cela suggère que Hoste envisageait l’architecture comme devant atteindre une richesse esthétique et expérientielle au-delà du simple fonctionnalisme ou pragmatisme. Cela met en lumière un aspect complexe du modernisme précoce qui, tout en embrassant le progrès technologique, cherchait à préserver l’autonomie de l’architecture en tant qu’art.

5. La vision de l’urbanisme

Citation originale :

“Iets waarin wij ons volop en in veel grootere mate dan het vroeger ooit gebeurde, zullen kunnen uitspreken, is het scheppen van open ruimten…. Onze burgerlijke besturen hebben het reeds zoover gebracht dat zij een complex van arbeiderswoningen niet meer aanzien als een groepeering van verschillende huizen, maar laten behandelen als een blok, d.i. iets dat van groote plastische werking kan zijn. Alles wijst er op dat wij dezen weg verder zullen bewandelen, en dat de wanden onzer toekomstige straten niet meer uit afzonderlijke woningen maar uit blokken zullen bestaan.” 1

Traduction française :

« Quelque chose dans lequel nous pourrons nous exprimer pleinement et dans une bien plus grande mesure que cela ne s’est jamais produit auparavant, c’est la création d’espaces ouverts. …Nos administrations civiles en sont déjà arrivées à ne plus considérer un complexe de logements ouvriers comme un regroupement de maisons différentes, mais à le traiter comme un bloc, c’est-à-dire quelque chose qui peut avoir un grand effet plastique. Tout indique que nous continuerons sur cette voie, et que les murs de nos futures rues ne seront plus constitués de logements individuels mais de blocs. »

Analyse :

Hoste étend les principes de l’architecture moderne de l’échelle individuelle du bâtiment à l’échelle urbaine. Il souligne l’importance de la création d’« espaces ouverts » dans l’urbanisme et note la tendance contemporaine à traiter les complexes de logements ouvriers comme des « blocs » plutôt que comme des maisons individuelles. Ce concept de « bloc » est décrit comme ayant un potentiel de « grand effet plastique », et il envisage un avenir où les rues seront composées de blocs unifiés plutôt que de logements séparés. Cette vision avant-gardiste de l’urbanisme anticipe directement les ambitions de l’urbanisme moderniste à grande échelle, telles que celles promues par le CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne) et incarnées par des propositions utopiques comme la « Ville Radieuse » de Le Corbusier.2 Cela démontre que Hoste se considérait non seulement comme un architecte, mais aussi comme quelqu’un qui reconnaissait le potentiel de remodeler des villes entières.

III. Positionnement de Hoste dans l’histoire du Modernisme

L’essai de Huib Hoste, « De roeping der moderne architectuur » (1918), se positionne comme un précurseur théorique crucial dans le domaine de l’architecture au sein de l’histoire plus large du modernisme, telle qu’analysée dans le rapport précédent.

1. Positionnement chronologique

• Développements conceptuels et artistiques antérieurs :
  • L’utilisation la plus ancienne du mot « modernisme » lui-même remonte à Jonathan Swift en 1737, bien que cela ne fasse pas référence à un mouvement artistique spécifique.³
  • Le concept de « modernité » (modernité) en art a été clairement défini par Charles Baudelaire dans « Le Peintre de la vie moderne » en 1863 ⁶, constituant une base intellectuelle importante qui précède l’essai de Hoste.
  • Dans le domaine de l’architecture, Otto Wagner, dans son influent ouvrage Moderne Architektur (Architecture moderne), écrit en 1895 et publié en 1896, a préconisé un style « moderne » et l’adoption de nouvelles technologies, ce qui en fait un exemple antérieur d’utilisation consciente du « moderne » en architecture.
  • Les progrès de l’industrialisation et des nouvelles technologies (fer, béton armé, verre plat) sont apparus dès le milieu du XIXe siècle, avec des structures comme le Crystal Palace de Joseph Paxton (1851) démontrant leur potentiel.⁸
• Période de l’essai de Hoste (1918) :
  • L’essai de Hoste a été publié vers la fin de la Première Guerre mondiale (1914-1918), un conflit qui a ébranlé la confiance dans les fondements de la société occidentale et a servi de catalyseur pour le sentiment de fragmentation et de désillusion qui a caractérisé le modernisme.⁹
  • Son essai a été publié peu après la fondation du mouvement De Stijl en 1917 ¹, s’alignant étroitement sur les principes de géométrie stricte et d’esthétique universelle prônés par ce mouvement.¹¹
• Développements modernistes majeurs ultérieurs :
  • L’essai de Hoste précède le point culminant du « haut modernisme » littéraire en 1922 (publication d’Ulysse de James Joyce et de The Waste Land de T.S. Eliot).¹²
  • Il précède les manifestes et traités théoriques clés de l’architecture moderniste, tels que Vers une architecture de Le Corbusier (1923) et Internationale Architektur de Walter Gropius (1925).
  • Il est antérieur à A Survey of Modernist Poetry (1927) de Robert Graves et Laura Riding, considéré comme la première étude critique majeure à utiliser le terme « poésie moderniste » dans son titre ¹⁵, ainsi qu’à The International Style: Architecture Since 1922 (1932) de Henry-Russell Hitchcock et Philip Johnson, qui a nommé et défini le courant majeur de l’architecture moderniste comme le « Style International ».

2. Cohérence idéologique et conceptuelle

L’essai de Hoste présente une cohérence remarquable avec de nombreux principes fondamentaux du modernisme.

• Rupture avec la tradition et recherche de nouvelles expressions : La critique de Hoste des styles architecturaux historiques et son accent sur les nouvelles possibilités offertes par les matériaux modernes s’alignent parfaitement avec la définition du modernisme comme une « rupture délibérée et radicale » avec les normes traditionnelles.¹⁸
• Accent sur la fonctionnalité et la rationalité : Son affirmation du but de l’architecture comme « création d’espaces » et sa promotion de l’utilisation logique des matériaux reflètent l’engagement fort du modernisme envers la « fonctionnalité » et la « rationalité » en architecture.
• Adoption de nouveaux matériaux : Sa célébration du fer et du béton armé comme « matériaux véritablement propres à notre époque » et sa conviction qu’ils permettent de nouvelles expressions architecturales sont partagées par d’autres architectes modernistes majeurs comme Gropius et Le Corbusier. Eux aussi ont défendu ces matériaux comme la base de la nouvelle architecture.
• Concepts d’espace et de masse : L’appel de Hoste à un « véritable art de l’espace » et sa vision de l’extériorisation des espaces en tant que « masses pures » résonnent profondément avec le principe du « volume plutôt que de la masse » souligné par le Style International.
• Extension à l’urbanisme : Sa vision de l’urbanisme, qui consiste à considérer non seulement les bâtiments individuels mais aussi la ville entière comme des « blocs » unifiés avec un « effet plastique », peut être considérée comme un précurseur des plans urbains à grande échelle promus par les mouvements modernistes comme le CIAM.
• Nuance de la métaphore de la machine : L’avertissement de Hoste selon lequel les « œuvres architecturales ne doivent pas être des machines » précède la métaphore plus directe de Le Corbusier de la « machine à habiter » tout en offrant une perspective philosophique plus raffinée sur l’aspect fonctionnaliste du modernisme. Il valorise l’efficacité de la machine comme un moyen, positionnant les qualités esthétiques et expérientielles comme le but ultime, ce qui enrichit le discours moderniste diversifié.

3. Conclusion : L’héritage de Hoste

« La vocation de l’architecture moderne » de Huib Hoste est une contribution théorique d’une importance capitale à la période de formation du modernisme architectural. Publié dès 1918, dans le contexte du mouvement d’avant-garde majeur De Stijl, cet essai a articulé de nombreux principes fondamentaux de l’architecture moderne à travers son exploration du potentiel des nouveaux matériaux, de la conceptualisation de l’espace et d’une approche avant-gardiste de l’urbanisme.

Son œuvre précède les manifestes plus largement connus de figures telles que Le Corbusier et Gropius, ainsi que la codification formelle du « Style International » par Hitchcock et Johnson, suggérant que le modernisme n’est pas né d’une source unique, mais a plutôt évolué simultanément et de manière interdépendante à travers l’Europe. Hoste a été l’une des voix clés de cette effervescence intellectuelle, et son travail offre des aperçus précieux pour comprendre l’attrait universel et les profondes bases philosophiques et technologiques qui ont sous-tendu l’adoption mondiale de l’architecture moderniste dans les décennies suivantes.

Analysis of Huib Hoste’s “De roeping der moderne architectuur” (1918): Positioning within the Historical Context of Modernism

I. Introduction: Huib Hoste’s “The Calling of Modern Architecture” (1918) and its Context

Huib Hoste’s significant essay, “De roeping der moderne architectuur” (The Calling of Modern Architecture), was published in June 1918 in the first volume, number 8, of the journal De Stijl. The context of this publication is of paramount importance. De Stijl, a pioneering Dutch avant-garde movement founded in 1917, advocated for a universal and abstract aesthetic, extending its principles to architecture.  

The central argument of Hoste’s essay is that while the essence of architecture, namely “creating spaces” (ruimten scheppen), has remained constant throughout history, the “understanding” or “approach” to this space creation has continuously evolved according to prevailing ideas and circumstances. He contends that the characteristic materials of his era, particularly iron and reinforced concrete, offer unprecedented means for architecture to fully realize its potential as a “true art of space”.  

This text by Hoste is a foundational statement of modern architecture, published at a crucial juncture. The significance of Hoste’s essay stems from its early publication date in 1918, the very year De Stijl was founded. It was not a retrospective historical analysis, but a contemporary and prescriptive proclamation issued from within a major avant-garde movement. The essay’s appearance positions Hoste as a theorist contributing directly to the nascent modern architectural discourse, playing a role in aligning architectural theory with the broader aesthetic and philosophical goals of De Stijl during its formative period. This makes it a crucial primary source for understanding how early Modernist architectural thought was articulated within major artistic and philosophical contexts.

II. Extraction and Analysis of Key Sections from Hoste’s “The Calling of Modern Architecture”

Here, we will quote particularly important sections from Huib Hoste’s essay “De roeping der moderne architectuur” in their original Dutch, followed by their English translation, and then analyze their content.

1. The Immutable Essence of Architecture and Variable Approaches

Original Text: “Aangezien bouwen beteekent ruimten scheppen, kan er met recht gezegd worden, dat het wezen der bouwkunst iets is dat in den loop der tijden niet aan veranderingen onderhevig is geweest…. Daarentegen heeft het inzicht dat men had van het ruimte-scheppen voortdurende wisselingen ondergaan al naar gelang der heerschende gedachten en der omstandigheden.”  

English Translation: “Since building means creating spaces, it can rightly be said that the essence of architecture is something that has not been subject to change throughout time. …In contrast, the understanding one had of space-creation has undergone continuous changes depending on prevailing ideas and circumstances.”  

Analysis: Hoste defines the universal purpose of architecture as “creating spaces,” asserting that this remains immutable across ages. However, he points out that the “understanding” or “approach” to this space creation has varied according to the prevailing ideas and circumstances of each era. This dichotomy forms the basis of his historical analysis, providing a framework for evaluating how past architectural styles prioritized either space or mass. It is the starting point for his argument that Modernism is not merely a stylistic change, but is based on a new “understanding” of architecture’s fundamental purpose.

2. The Transformative Role of Modern Materials

Original Text: “De bouwstoffen die werkelijk eigen zijn aan onzen tijd, te weten het ijzer en het gewapend beton, geven ons de prachtigste hulpmiddelen waarover men tot dusver beschikte voor het overspannen…source geen zijdelingschen druk uitoefenen, en aan den anderen kant zich het meest logisch vertikaal en horizontaal laten verwerken, blijkt het ook dat wij onze ruimten als zuivere massa’s zullen moeten veruiterlijken.”  

English Translation: “The building materials that are truly characteristic of our time, namely iron and reinforced concrete, provide us with the most magnificent aids that have hitherto been available for spanning spaces. Consequently, it is obvious that our architecture must become a true art of space through and through. Given that these materials on the one hand exert no lateral pressure, and on the other hand can be processed most logically vertically and horizontally, it also appears that we will have to externalize our spaces as pure masses.”  

Analysis: This passage is at the core of Hoste’s essay, clearly articulating the technological foundation of Modernist architecture. He emphasizes the innovative properties of iron and reinforced concrete – their ability to “exert no lateral pressure” and to be “processed most logically vertically and horizontally” – as a “necessity” that guides modern architecture to become a “true art of space.” This represents a clear statement of “material determinism,” a key Modernist principle where the properties of materials dictate architectural form and expression. This idea directly connects to the aesthetic of Modernist architecture, which rejects ornamentation and emphasizes structure and functionality.

3. Externalization of Space as ‘Pure Masses’ and Dynamic Interaction

Original Text: “wij willen niet slechts onze vlakken tot massa’s verwerken, maar wij zoeken zooveel mogelijk onze verschillende ruimten in afzonderlijke massa’s uit te spreken, zoodat zij zich duidelijk en beeldend afteekenen; zij zullen bijgevolg naast elkaar opgesteld worden en onderling door elkaar schuiven, beweging verwekkend en tevens immobiliteit; het drie-dimensioneele zal groote schaduwen doen ontstaan en daardoor het licht met meer helderheid laten spelen.”  

English Translation: “we not only want to process our surfaces into masses, but we seek as much as possible to express our different spaces in separate masses, so that they stand out clearly and visually; they will consequently be arranged next to each other and slide into each other, creating movement and at the same time immobility; the three-dimensional will create large shadows and thereby allow light to play with more clarity.”  

Analysis: Hoste argues that modern architecture must go beyond merely “processing surfaces into masses” to express individual spaces as “separate, distinct masses” externally. His vision of these masses being dynamically arranged – “arranged next to each other and slide into each other, creating movement and at the same time immobility” – anticipates key characteristics of Modernist architecture such as the “emphasis on volume” and “asymmetrical compositions.” The reference to “large shadows” and the “play of light” also suggests a Modernist aesthetic where light and shadow play a crucial role in architectural expression.

4. The Machine Metaphor: Purity as a Means

Original Text: “Een dergelijk gebouw zal even zuiver in elkaar zitten als een machine, hetgeen het groote voordeel oplevert, dat alle overtolligheden vervallen. Vergeten wij echter niet dat onze architectuurwerken geen machines mogen zijn; de machine bewonderen wij, gebruiken wij zooveel en zoogoed als het kan om een uitslag te verkrijgen, die zich op eersten oogopslag van het handwerk laat onderscheiden; de machine beschouwen wij als een prachtig middel en wij zouden ons volop vergissen indien wij ze als een doel gingen voorstellen.”  

English Translation: “Such a building will be as purely constructed as a machine, which offers the great advantage that all superfluities are eliminated. However, let us not forget that our architectural works must not be machines; we admire the machine, we use it as much and as well as possible to obtain a result that at first glance distinguishes itself from handicraft; we consider the machine a magnificent means and we would be completely mistaken if we were to present it as an end.”  

Analysis: This passage reveals one of the most important nuances in Hoste’s thought. While he idealizes buildings as being “as purely constructed” and “free from superfluities” as a machine, he explicitly warns that architectural works “must not be machines.” His argument that the machine is a “magnificent means” and not an “end” precedes Le Corbusier’s famous maxim “a house is a machine for living in” (1923) while offering a distinct and deeper philosophical stance. It suggests that Hoste envisioned architecture as needing to achieve aesthetic and experiential richness beyond mere functionalism or pragmatism. This highlights a complex aspect of early Modernism that, while embracing technological progress, sought to preserve the autonomy of architecture as an art.

5. The Vision for Urban Planning

Original Text: “Iets waarin wij ons volop en in veel grootere mate dan het vroeger ooit gebeurde, zullen kunnen uitspreken, is het scheppen van open ruimten…. Onze burgerlijke besturen hebben het reeds zoover gebracht dat zij een complex van arbeiderswoningen niet meer aanzien als een groepeering van verschillende huizen, maar laten behandelen als een blok, d.i. iets dat van groote plastische werking kan zijn. Alles wijst er op dat wij dezen weg verder zullen bewandelen, en dat de wanden onzer toekomstige straten niet meer uit afzonderlijke woningen maar uit blokken zullen bestaan.”  

English Translation: “Something in which we will be able to express ourselves fully and to a much greater extent than ever before, is the creation of open spaces. …Our civil administrations have already progressed so far that they no longer regard a complex of workers’ dwellings as a grouping of different houses, but allow them to be treated as a block, i.e., something that can have great plastic effect. Everything indicates that we will continue on this path, and that the walls of our future streets will no longer consist of individual dwellings but of blocks.”  

Analysis: Hoste extends the principles of modern architecture from individual buildings to the urban scale. He emphasizes the importance of creating “open spaces” in urban planning and notes the contemporary trend of treating complexes of workers’ dwellings as “blocks” rather than individual houses. This “block” concept is described as having the potential for “great plastic effect,” and he envisions a future where street walls will consist of unified blocks rather than separate dwellings. This forward-thinking vision for urban planning directly anticipates the ambitions of large-scale Modernist urban planning, such as those promoted by CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne) and embodied by utopian proposals like Le Corbusier’s “Ville Radieuse”. This demonstrates that Hoste saw himself not just as an architect, but as someone who recognized the potential to reshape entire cities.

III. Positioning Hoste in the History of Modernism

Huib Hoste’s “De roeping der moderne architectuur” (1918) is positioned as a crucial theoretical precursor in the field of architecture within the broader history of Modernism, as analyzed in the preceding report.

1. Chronological Positioning

• Preceding Conceptual and Artistic Developments:
  • The earliest use of the word “modernism” itself dates back to Jonathan Swift in 1737, though this did not refer to a specific art movement.  
  • The concept of “modernity” (modernité) in art was clearly defined by Charles Baudelaire in “The Painter of Modern Life” in 1863 , serving as a significant intellectual foundation preceding Hoste’s essay.  
  • In architecture, Otto Wagner’s influential Moderne Architektur (Modern Architecture), written in 1895 and published in 1896, advocated for a “modern” style and the adoption of new technologies, representing an earlier instance of conscious use of “modern” in architecture.
  • The advancements in industrialization and new technologies (iron, reinforced concrete, plate glass) were evident from the mid-19th century, with structures like Joseph Paxton’s Crystal Palace (1851) demonstrating their potential.
• Period of Hoste’s Essay (1918):
  • Hoste’s essay was published towards the end of World War I (1914-1918), a conflict that profoundly shook faith in the foundations of Western society and served as a catalyst for the sense of fragmentation and disillusionment that characterized Modernism.  
  • His essay was published shortly after the founding of the De Stijl movement in 1917 , aligning closely with the principles of strict geometry and universal aesthetics advocated by this movement.  
• Subsequent Major Modernist Developments:
  • Hoste’s essay precedes the peak of literary “High Modernism” in 1922 (the publication of James Joyce’s Ulysses and T.S. Eliot’s The Waste Land).  
  • It predates key Modernist architectural manifestos and theoretical works such as Le Corbusier’s Vers une architecture (1923) and Walter Gropius’s Internationale Architektur (1925).
  • It was written earlier than A Survey of Modernist Poetry (1927) by Robert Graves and Laura Riding, considered the first major full-length critical study to use the term “modernist poetry” in its title , and The International Style: Architecture Since 1922 (1932) by Henry-Russell Hitchcock and Philip Johnson, which named and defined the major current of Modernist architecture as the “International Style”.  

2. Ideological and Conceptual Consistency

Hoste’s essay demonstrates a remarkable consistency with many core principles of Modernism.

• Break from Tradition and Search for New Expressions: Hoste’s critique of historical architectural styles and his emphasis on the new possibilities offered by modern materials align perfectly with the definition of Modernism as a “deliberate and radical break” from traditional norms.  
• Emphasis on Functionality and Rationality: His assertion of architecture’s purpose as “space creation” and his advocacy for the logical use of materials reflect Modernism’s strong commitment to “functionality” and “rationality” in architecture.
• Embrace of New Materials: His celebration of iron and reinforced concrete as “truly characteristic materials of our time” and his view that they enable new architectural expressions are shared by other major Modernist architects like Gropius and Le Corbusier. They, too, championed these materials as the foundation of the new architecture.
• Concepts of Space and Mass: Hoste’s call for a “true art of space” and his vision of externalizing spaces as “pure masses” resonate deeply with the “volume over mass” principle emphasized by the International Style.
• Extension to Urban Planning: His vision for urban planning, which considers not only individual buildings but also the entire city as unified “blocks” with a “plastic effect,” can be seen as a precursor to the large-scale urban plans promoted by Modernist movements like CIAM.
• Nuance of the Machine Metaphor: Hoste’s warning that “architectural works must not be machines” precedes Le Corbusier’s more direct metaphor of “a machine for living in” while offering a more refined philosophical perspective on Modernism’s functionalist aspect. He values the machine’s efficiency as a means, positioning aesthetic and experiential qualities as the ultimate goal, which enriches the diverse Modernist discourse.

3. Conclusion: Hoste’s Legacy

Huib Hoste’s “The Calling of Modern Architecture” is a theoretical contribution of paramount importance to the formative period of architectural Modernism. Published as early as 1918, within the context of the major avant-garde movement De Stijl, this essay articulated many core principles of modern architecture through its exploration of the potential of new materials, the conceptualization of space, and a forward-thinking approach to urban planning.

His work precedes the more widely known manifestos of figures such as Le Corbusier and Gropius, as well as the formal codification of the “International Style” by Hitchcock and Johnson, suggesting that Modernism did not emerge from a single source but rather evolved simultaneously and interdependently across Europe. Hoste was one of the key voices in this intellectual ferment, and his work offers valuable insights into understanding the universal appeal and the profound philosophical and technological underpinnings that led to the global adoption of Modernist architecture in the decades that followed.