FRAGMENT OF HUIB HOSTE｜OPEN BRIEF｜Post-it!｜About

Een gewone brief, zo zei mij een vriend, stuur je weg en ‘t is afgelopen, terwijl je een open brief bij je houdt en zo dikwijls kunt veranderen en opsturen als je maar wil.
En inderdaad, thuis gekomen vond ik in De Stijl een nieuwe en veranderde uitgave van de open brief mij door de heer Th. van Doesburg in De Nieuwe Amsterdammer gestuurd; mijn antwoord is er niet bij overgedrukt, het bestaan van dit antwoord wordt zelfs niet vermeld. Zijn dit de journalistieke zeden van onze tijd?
Maar ik wil mij tot de inhoud van de open brief bepalen en beginnen met vast te stellen dat het mij bijzonder onkies lijkt dingen te beweren waar men niets over weet. Volgens Van Doesburg zou ik in De Stijl, opzettelijk mijn godsdienstige gevoelens verzwegen hebben, en daarom boete gedaan in de Nieuwe Amsterdammer. Nu, daar is niet het eerste woord van waar; ik heb er geen ogenblik aan gedacht mijn godsdienstige overtuiging voor de dag te halen toen ik in De Stijl gewoonweg over architectuur in het algemeen ging schrijven; ik kan ook niet denken welk nut dit zou kunnen hebben. Heel anders is het ermee gelegen wanneer men schrijft om af te kammen wat men onder de naam van kunst in sommige Roomse kerken opstelt; begint men met te verklaren dat men zelf Rooms is, dan weerlegt men ineens al die beweert dat men uit godsdienst-sektarisme aanvalt. Dit heb ik meer dan eens in De Telegraaf, nu ook in de N. Amsterdammer gedaan. Ik kan er niet bij hoe dit ‘boete doen’ is! Architectuur gebruikt als middelen abstracte vormen; waar er nu een blad was, De Stijl, dat als uitdrukkingsmiddelen voor schilder-beeldhouwkunst enz. abstracte vormen eiste, heb ik gemeend in de lezers ervan een gevoelig publiek te vinden voor enkele mijner gedachten over architectuur. Ik heb daarenboven meermalen het bestaansrecht der abstract schilderkunst enz. verdedigd, maar ben niet overtuigd dat dit de enige weg is welke de kunst bewandelen kan om het goede doel te bereiken; dit heb ik persoonlijk meer dan eens aan V.D. gezegd, en toch heeft hij mijn artikel in De Stijl opgenomen. Ik ken een medewerker aan dit blad die mijn gedachten daaromtrent deelt en die tot dusver nog niet beschuldigd werd van ‘tweemondigheid’. Waarom niet? De Stijl moet een manifest uitgeven dat mij ter ondertekening toegestuurd werd; daar er in dit factum oorlog verklaard wordt aan allen godsdienst, heb ik het niet ondertekend, en V.D. geschreven waarom, en toen zijn de poppen aan ‘t dansen gegaan. En ik die altijd dacht dat men, om modern te zijn moest ruime gedachten hebben en kunnen aannemen dat een ander anders kan oordelen dan gij zelf!
Er wordt mij dus o.m. verweten dat ik dingen schrijf die met de rede niet te controleren zijn. Ik dank om de zuivere rede, en ben evenzeer gekant tegen hen die met de zuivere rede, als tegen hen die met het zuiver gevoel schermen. Was ik het eens met de mannen der zuivere rede, nog ware het m.i. geen tweemondigheid te laten zien hoe de evolutie die zich voordoet in het werk van Cezanne, van Gogh, Picasso en andere voormannen en die tot de abstract schilderkunst kan leiden, nu ook merkbaar is bij kunstenaars van minder gehalte, kunstenaars die door hun opvoeding en omgeving nog gedeeltelijk in het oudere staan en die nu op hun beurt willen doormaken hetgeen de voormannen hun voorgedaan hebben. Het is nooit gebeurd dat één enkele bewijsvoering overtuigend was voor de hele massa. Daarom zijn alle goede pogingen naar waarde te schatten, en ik ben niet alleen om dit dan ook werkelijk te doen: op de laatste tentoonstelling van beeldhouwwerk in de Haagse Kunstkring ontmoette ik een medewerker aan De Stijl die mij verklaarde het aanwezige werk van J. Rädecker heel mooi te vinden; een andere medewerker trok ‘s anderendaags mijn aandacht op het werk van J. van Lunteren, dat hij zeer waarderen kon. Deze beelden zijn niet abstract; het werk van Archipenko, in De Stijl verheerlijkt, is het evenmin, alle goede pogingen zijn te waarderen.
Het verschil ligt alleen in den godsdienst van hem die dergelijke kunst kan goedvinden: is hij Rooms dan wordt hem direct een tweede mond toegediend, zo niet blijft hij gewoon, wat de mond en de Ikariotherie betreft.
(Waarom werd o.m. dit mooie woord in De Stijl-uitgaaf van de open brief niet toegelaten). Dit is het bijzonderste dat ik hier meen te moeten schrijven. Toch kan ik niet eindigen zonder op het volgende te wijzen : V.D. zegt mij “‘gezien mijn gehele houding tegenover de moderne beeldende kunst’ (in dit land, stond er in de N.A. bij) een dogmatische barok-opvatting toe. Hoe kon hij in zijn blad proza van een dergelijk man opnemen, hoe kon hij hem als een der weinige uitverkorenen aanzien aan wie het manifest van De Stijl mocht toegezonden worden ? Mijn rede is vermoedelijk niet zuiver genoeg om dit te snappen.

Huib Hoste
“Antwoordd op een open brief” 1918

ある友人が私に言った。「ふつうの手紙は送ってしまえば、それで終わりだが、公開書簡というのは手元に残しておいて、何度でも書き直して、好きなときに送り出すことができる」と。
そして実際、家に戻ってみると、私は《De Stijl》誌において、かのTh.ファン・ドゥースブルフ氏から《De Nieuwe Amsterdammer》に送られてきた公開書簡の、新たな、しかも修正された版を目にした。だが、私の返答は再録されていなかった――いや、返答が存在していたということすら、ひとことも言及されていない。これが我々の時代におけるジャーナリズムの倫理なのだろうか？

それはさておき、私はこの公開書簡の内容に話を絞りたいと思う。そしてまず確認しておきたいのは、自ら知らないことについて何かを主張するのは、きわめて不作法なことだという点である。
ファン・ドゥースブルフによれば、私は《De Stijl》において、意図的に自らの宗教的感情を伏せたという。そしてその償いを《Nieuwe Amsterdammer》で行った、というのだ。だが、これはまったくの虚偽である。《De Stijl》において、私は建築一般について何気なく書いていたのであって、自分の宗教的信念を披露しようなどとは、一瞬たりとも考えたことはなかったし、そもそも、そうすることに何の意味があるのか、私にはまるでわからない。

だが、状況は異なる。あるローマ・カトリック教会に設置された「芸術」と称するものを批判しようとするならば、まず自らがカトリックであることを明らかにしておく必要がある。そうすることで、自分の批判が宗派的立場に基づく攻撃ではないということが、即座に証明されるからである。私はこれを《De Telegraaf》紙上で、そして《Nieuwe Amsterdammer》でも行ってきた。
これのどこが「償い」なのだろうか？ 私にはまったく理解できない。

建築は、その手段として抽象的な形態を用いる。《De Stijl》は、絵画や彫刻その他において、表現の手段として抽象形態を要求する雑誌だった。だから私は、その読者のなかに、私の建築に関するある種の考えに感受性のある読者を見出せるのではないかと考えたのだった。
さらに私は、これまで何度も抽象絵画の存在意義を擁護してきた。だが私は、抽象こそが芸術の進むべき唯一の道であるとは、未だに確信していない。このことは、私は個人的にファン・ドゥースブルフに何度も伝えている。それでも彼は、私の論考を《De Stijl》誌に掲載してくれたのだった。
私はこの雑誌に寄稿するある人物を知っているが、彼もまた私と同様の考えを抱いている。それでも、彼はこれまで一度たりとも「二枚舌」とは非難されていない。なぜなのか？

《De Stijl》は、私に署名を求めてきたマニフェストを発表する予定だった。だがその文面では、あらゆる宗教に対して戦争が宣言されていたため、私は署名を拒否した。そしてその理由をファン・ドゥースブルフに書き送った――すると、事態は騒がしくなり始めた。
私はずっと、モダンであるということは、広い視野を持つということであり、自分と異なる意見を他者が持ち得るということを受け入れる能力のことだと、そう信じてきたのだが。

私への非難のひとつは、「理性によって検証できないことを書く」というものである。
だが私は「純粋理性」に感謝しつつも、それに全面的に賛成する者たちにも、また「純粋感情」を盾にする者たちにも、等しく反対する立場にいる。
たとえ私が「純粋理性」の側の人々と意見を同じくしたとしても、なお私は、セザンヌ、ゴッホ、ピカソその他の先駆者たちの作品において生じた進化――それが抽象絵画へと至るものであったとしても――が、今やそれほど卓越していない作家たちにも見出せるようになったということを示すこと、それ自体が「二枚舌」だとは思わない。
そのような作家たちは、自らの育ちや環境においていまだ古い枠組みに部分的に属しているものの、先駆者たちが辿った道筋を、自分たちもまた歩もうとしている。
ひとつの論証だけで大衆すべてを説得することなど、これまで一度としてなかった。だからこそ、あらゆる誠実な試みは、その価値に応じて評価されるべきである。
私はこの姿勢を、実際に実行している者のひとりである。そして私はそれを実感した。《Haagse Kunstkring（ハーグ芸術サークル）》で開催された彫刻展において、私は《De Stijl》の寄稿者と出会った。彼は、展示されていたJ.レーデッケルの作品がとても美しいと語った。また、別の寄稿者は翌日、J.ファン・ルンテレンの作品に注意を向けるよう私に語った。それを彼は大いに評価していた。
だが、これらの彫刻は抽象ではない。《De Stijl》で称賛されたアルヒペンコの作品でさえ、抽象とは言えない。
すべての真摯な試みは、等しく評価されるべきなのである。

違いはただひとつ――そのような芸術を良しとする者の宗教にある。
それがカトリックであれば、その者には即座に「二枚舌」が貼られる。そうでなければ、口とイカリオセリー（怒りの言説？）に関しては、ふつうのままにされる。

（なお、なぜかこの美しい語「イカリオセリー」は、《De Stijl》誌の公開書簡版では削除されていた。）

以上が、私がここで書くべきと考える主たることである。
しかし、最後にもう一点、言わずにはいられない。ファン・ドゥースブルフはこう私に言うのだ――「君のこの国における現代美術に対する全体的な姿勢を考慮すると、君にはドグマ的なバロック的見解がある」と。
だが、どうしてそんな人物の散文を、自らの雑誌に掲載できたのか？ どうしてそのような人物を、《De Stijl》のマニフェストを送ることを許された、選ばれた少数のひとりと見なすことができたのか？
おそらく私の理性は、彼の望むほどには「純粋」ではないのだろう。

Huib Hoste
「公開書簡への返答」 1918年
“Antwoordd op een open brief” 1918

Une lettre ordinaire, m’a dit un ami, on l’envoie et c’est terminé, tandis qu’une lettre ouverte, on la garde sur soi, et on peut la modifier et la renvoyer aussi souvent qu’on le souhaite.
Et en effet, de retour chez moi, je trouvai dans De Stijl une nouvelle version, modifiée, de la lettre ouverte que Monsieur Th. van Doesburg m’avait adressée dans De Nieuwe Amsterdammer. Ma réponse n’y était pas reproduite ; l’existence même de cette réponse n’était même pas mentionnée. Serait-ce là la morale journalistique de notre époque ?

Mais je veux m’en tenir au contenu de cette lettre ouverte, et commencer par constater qu’il me paraît particulièrement déplacé d’affirmer des choses sur des sujets que l’on ne connaît pas.
Selon Van Doesburg, j’aurais, dans De Stijl, délibérément passé sous silence mes sentiments religieux, pour ensuite faire pénitence dans De Nieuwe Amsterdammer.
Or cela est entièrement faux. Je n’ai à aucun moment songé à exposer mes convictions religieuses lorsque j’écrivais dans De Stijl de manière tout à fait générale à propos d’architecture ; je ne vois d’ailleurs aucunement en quoi cela aurait pu être utile.
Il en va tout autrement lorsqu’on écrit dans l’intention de dénoncer ce que certains appellent art dans certaines églises catholiques romaines : si l’on commence par déclarer qu’on est soi-même catholique, alors cela réfute d’emblée ceux qui prétendent que votre critique découle d’un sectarisme religieux.
C’est ce que j’ai fait plus d’une fois dans De Telegraaf, et maintenant aussi dans De Nieuwe Amsterdammer. Je ne comprends pas en quoi cela consisterait à « faire pénitence » !

L’architecture utilise, comme moyens d’expression, des formes abstraites. Il existait un périodique, De Stijl, qui exigeait des formes abstraites comme langage pour la peinture, la sculpture, etc. J’ai pensé y trouver un lectorat sensible à quelques-unes de mes réflexions sur l’architecture.
De plus, j’ai défendu à plusieurs reprises la légitimité de l’art pictural abstrait. Mais je ne suis pas convaincu que ce soit la seule voie que l’art puisse suivre pour atteindre ses fins.
Je l’ai dit personnellement à Van Doesburg à plusieurs reprises, et pourtant, il a publié mon article dans De Stijl.
Je connais un collaborateur de cette revue qui partage mon opinion à ce sujet, et qui jusqu’à présent n’a pas été accusé de « duplicité ». Pourquoi donc ?

De Stijl projette de publier un manifeste, qu’on m’a envoyé pour signature. Comme ce texte déclarait la guerre à toute forme de religion, je ne l’ai pas signé, et j’ai écrit à Van Doesburg pour lui en expliquer la raison. Et c’est alors que tout a commencé à s’agiter.
Moi qui ai toujours cru que, pour être moderne, il fallait avoir l’esprit large, et être capable d’admettre qu’un autre puisse juger autrement que soi !

On me reproche donc, entre autres, d’écrire des choses qui ne peuvent être contrôlées par la raison.
Je rends grâce à la raison pure, et je m’oppose autant à ceux qui s’en réclament exclusivement, qu’à ceux qui brandissent uniquement le sentiment pur.
Même si j’étais d’accord avec les hommes de la raison pure, il ne me semblerait pas pour autant contradictoire de montrer que l’évolution perceptible dans les œuvres de Cézanne, Van Gogh, Picasso et d’autres précurseurs – une évolution pouvant mener à l’art abstrait – est maintenant aussi observable chez des artistes de moindre envergure, artistes qui, par leur éducation et leur milieu, appartiennent encore en partie à l’ancien monde, mais qui veulent à leur tour traverser le même chemin que les pionniers leur ont tracé.
Jamais une seule démonstration n’a suffi à convaincre la totalité des masses.
C’est pourquoi toute tentative sincère mérite d’être estimée à sa juste valeur.
Et je ne suis pas le seul à le faire : lors de la dernière exposition de sculpture au Haagse Kunstkring, j’ai rencontré un collaborateur de De Stijl qui m’a dit trouver les œuvres présentes de J. Rädecker très belles ; un autre collaborateur attira le lendemain mon attention sur le travail de J. van Lunteren, qu’il disait beaucoup apprécier.
Or, ces sculptures ne sont pas abstraites. Les œuvres d’Archipenko, pourtant glorifiées dans De Stijl, ne le sont pas davantage.
Toutes les bonnes tentatives méritent d’être reconnues.

La différence réside uniquement dans la religion de celui qui peut estimer un tel art : s’il est catholique, on lui accole aussitôt une seconde bouche, sinon il reste tel quel, en ce qui concerne sa parole et son Ikariotherie.
(Pourquoi, d’ailleurs, ce si beau mot n’a-t-il pas été retenu dans la version De Stijl de la lettre ouverte ?)

Voilà ce que je considère comme l’essentiel à écrire ici.
Mais je ne puis conclure sans relever ce qui suit :
Van Doesburg me dit que, « vu toute mon attitude à l’égard de l’art plastique moderne (dans ce pays, était-il ajouté dans De Nieuwe Amsterdammer), je tends à une conception baroque et dogmatique ».
Comment a-t-il pu alors publier dans sa revue la prose d’un tel homme ? Comment a-t-il pu le compter parmi les rares élus à qui le manifeste de De Stijl devait être envoyé ?
Ma raison, sans doute, n’est pas assez pure pour comprendre cela.

Huib Hoste
Réponse à une lettre ouverte, 1918
“Antwoordd op een open brief” 1918

A regular letter, a friend once told me, is something you send off and it’s over with, whereas an open letter is something you keep with you—you can revise it and send it out again as often as you like.
And indeed, when I returned home, I found in De Stijl a new and altered version of the open letter sent to me by Mr. Th. van Doesburg in De Nieuwe Amsterdammer. My response was not reprinted alongside it; in fact, the very existence of that response was not even mentioned. Is this what we now call journalistic ethics?

But I would like to confine myself to the content of the open letter, and begin by stating that it seems to me highly improper to make claims about things one knows nothing about.
According to Van Doesburg, I had intentionally concealed my religious feelings in De Stijl, and had thus made atonement in De Nieuwe Amsterdammer.
Well, not a word of that is true. I did not, even for a moment, consider bringing up my religious convictions when I was writing in De Stijl—I was simply writing about architecture in general; and I fail to see what purpose such disclosure would have served.

It is quite a different matter when one writes in order to critique what is presented under the name of art in certain Roman Catholic churches: if one begins by stating that one is Catholic, one immediately disarms any accusation that the critique is driven by sectarian religious motives.
I have done this more than once in De Telegraaf, and now also in De Nieuwe Amsterdammer.
How this constitutes “atonement” is beyond my understanding.

Architecture employs abstract forms as its means.
Since De Stijl was a journal that advocated abstract forms as the means of expression for painting, sculpture, and so on, I assumed its readers might be a receptive audience for some of my thoughts on architecture.
Moreover, I have repeatedly defended the right of abstract painting to exist. But I am not convinced that it is the only path art can take toward its true goals.
I have told Van Doesburg this personally, more than once, and yet he published my article in De Stijl.
I know a contributor to the journal who shares my views on this matter, and who, until now, has not been accused of “speaking out of both sides of his mouth.” Why not?

De Stijl is preparing to issue a manifesto, which was sent to me for signature.
As this document declares war on all religion, I did not sign it, and I wrote to Van Doesburg explaining why. And that, it seems, was the beginning of all the commotion.
And to think—I always believed that to be modern meant having broad-minded thoughts, and being able to accept that another might judge differently than oneself!

Among other things, I am thus reproached for writing things that cannot be verified by reason.
I am grateful for pure reason, and I oppose those who rely on it exclusively just as much as I oppose those who lean only on pure feeling.
Even if I agreed with the men of pure reason, I do not believe it would be a case of double-speak to point out that the evolution one observes in the work of Cézanne, Van Gogh, Picasso, and other pioneers—which may well lead to abstract painting—is now also becoming apparent among artists of lesser stature, artists who, owing to their upbringing and environment, still partly belong to the old order, but who are now, in their own way, attempting to undergo the same transformation that the pioneers once enacted.

There has never been a single line of reasoning that could convince the entire public.
That is why all sincere efforts are to be appreciated for what they are.
And I am not alone in doing so: at the last sculpture exhibition at the Haagse Kunstkring, I encountered a contributor to De Stijl who told me he found the exhibited work of J. Rädecker very beautiful; another contributor drew my attention the next day to the work of J. van Lunteren, which he greatly admired.
These sculptures are not abstract. The work of Archipenko, praised in De Stijl, is not abstract either.
All genuine efforts deserve appreciation.

The difference lies solely in the religion of the one who can appreciate such art: if he is Catholic, he is immediately said to speak with a double tongue; if not, he remains what he is, at least in terms of his speech and his Ikariotherie (wrathful discourse?).
(Why, by the way, was this beautiful word not allowed to appear in De Stijl’s version of the open letter?)

This, I believe, is the most important thing I needed to write here.
And yet I cannot conclude without pointing out the following:
Van Doesburg tells me that “given my general attitude toward modern visual art (in this country, as it was phrased in De Nieuwe Amsterdammer), I lean toward a dogmatic, baroque view.”
How then could he have published in his journal the prose of such a man?
How could he have regarded him as one of the chosen few to whom De Stijl’s manifesto was to be sent?
My reason, apparently, is not pure enough to comprehend that.

Huib Hoste
“Reply to an Open Letter” (1918)
“Antwoordd op een open brief” 1918

De Open brief uit 1966 over de Vrijmaking in 1944^[1][2] is een open brief die in 1966 werd geschreven door, onder anderen, Berend Schoep.^[3] Deze gebeurtenis leidde in 1967 tot een scheuring in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt in kerken ‘binnen verband’ en kerken ‘buiten verband‘. Uit die laatste zijn naderhand de Nederlands Gereformeerde Kerken ontstaan.…

Binnen de gereformeerde wereld in Nederland kwam deze brief bekend te staan onder de naam ‘Open Brief’.